Thực trạng của “nhức nhối” lộ lọt thông tin cá nhân
Việc người dân tham gia các hoạt động giao dịch, mua bán trên mạng và cung cấp thông tin cá nhân diễn ra không ít. Song ngay cả việc mua hàng trực tiếp tại những điểm bán hàng lớn, nguy cơ lộ thông tin hoặc bị bán thông tin cá nhân cũng vẫn xảy ra khi người dân tham gia các chương trình khuyến mãi hoặc làm thủ tục vay tiền trả góp để mua hàng…
Thông tin cá nhân hiểu đơn giản là họ tên, tuổi, hình ảnh, ngày tháng năm sinh, thói quen, nơi ở, số điện thoại, địa chỉ email, các mối quan hệ gia đình, bạn bè, đồng nghiệp, công việc, tài khoản ngân hàng…, là tất cả những thông tin gắn liền với một cá nhân nào đó. Những thông tin này thường được người dùng đăng tải khi tham gia các ứng dụng như: Facebook, Zalo, Instagram hay khai báo khi sử dụng các app tiện dụng, giao dịch thương mại điện tử, tham gia trò chơi trực tuyến cũng như khi truy cập trang quảng cáo trên các website…
Khi kết nối vào vào các trang web mua hàng trực tuyến, việc người dân không cẩn thận khi cung cấp các thông tin cá nhân như số điện thoại, số chứng minh thư nhân dân, tài khoản ngân hàng… cũng có thể trở thành “miếng mồi béo bở” của tội phạm mạng. Chưa kể khi tham gia các trò chơi, ứng dụng trực tuyến, điều tra trực tuyến…, người dân thường cung cấp thông tin cá nhân, để có thể nhận được phần thưởng hoặc được chơi trò chơi miễn phí. Đây cũng là nguyên nhân khiến thông tin cá nhân dễ dàng bị lợi dụng để thực hiện các hành vi phạm pháp
Người dân vô tình làm lộ thông tin cá nhân
Thực tế, việc lộ thông tin cá nhân, nhất là số điện thoại di động, tên tài khoản trên các mạng xã hội Facebook, Instagram… khiến người dân gặp nhiều rắc rối, phiền toái vì tin nhắn rác, tin nhắn quảng cáo…. Ví dụ, khi tham gia vào mạng xã hội như Facebook, Instagram, đặt vé xe, máy bay,… người dân thường được yêu cầu cung cấp thêm số điện thoại, email. Tuy nhiên, người dân đôi khi lại sơ ý để công khai các thông tin cá nhân như số điện thoại trên mạng xã hội, hoặc lựa chọn những sử dụng dịch vụ của những bên trung gian không uy tín, có chính sách bảo mật thông tin không tốt. Điều này lí giải cho việc người dân liên tục nhận được các tin nhắn, cuộc gọi bất chợt mời chào vay tiền, mua nhà, tham gia các khóa học….
Bên cạnh đó, cũng có nhiều ứng dụng di động, game di động, ứng dụng bói toán/hẹn hò… khi yêu cầu các quyền truy cập dữ liệu (như danh sách bạn bè trên Facebook, hồ sơ cá nhân…) đều phải được người dân click đồng ý. Do đó, người dân cũng phải kiểm soát được việc chấp thuận cho các ứng dụng này khai thác thông tin cá nhân của mình.
Các ứng dụng do bên thứ ba cung cấp trên nền tảng Facebook thu thập dữ liệu người dân thông qua việc yêu cầu đăng nhập bằng tài khoản Facebook. Những ứng dụng đố vui, dự đoán ngẫu nhiên kiểu như “bạn sẽ trông giống người nổi tiếng nào” hoặc “trông bạn sẽ như thế nào khi chuyển giới”, “con của bạn sẽ trông như thế nào”… thường được người dân Facebook vô tư bấm vào, đồng ý với tất cả yêu cầu mà không biết mình vừa đồng ý cho nhà cung cấp ứng dụng quá nhiều quyền truy cập dữ liệu.
Ứng dụng biến trẻ thành già FaceApp được các chuyên gia an ninh mạng khuyến cáo không nên sử dụng vì tiềm ẩn nhiều nguy cơ lộ lọt thông tin
Trên các diễn đàn mua bán hàng hóa, các hội nhóm thanh lý đồ cũ, người bán thường công khai thông tin mình như số điện thoại, thông tin tài khoản để tiện cho người mua liên hệ. Đây là những cơ hội thuận lợi để kẻ gian có thể trục lợi từ thông tin của người dân.
Ngoài ra, người dân cũng cần lưu ý, hiện có rất nhiều ứng dụng có thể lưu trữ vị trí di chuyển, cũng như rất nhiều ứng dụng sử dụng trí tuệ nhân tạo để biết các hoạt động như tìm kiếm, check-in, mua sắm, thậm chí là nghe lén người dân. Do đó, vị trí truy cập trên các ứng dụng được khuyên là chỉ nên chọn ở chế độ chỉ hiện thị vị trí khi dùng để tự bảo vệ mình khỏi bị lọt, lộ thông tin.
Nhiều kẻ gian trên mạng đã sử dụng ảnh thật của người dân dùng mạng xã hội để tạo nên những tài khoản giả mạo, lừa chính bạn bè, người thân của chủ tài khoản. Thậm chí, việc cập nhật rất nhiều hoạt động trong ngày lên mạng xã hội, bao gồm cả thông tin, hình ảnh của con cái.… cũng có thể trở thành thông tin hữu ích đối với tội phạm mạng khi người sử dụng đăng tải công khai trên mạng xã hội.
Với việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo AI, các thông tin đã thu thập được xử lý, tạo nên những trường dữ liệu về thông tin, hành vi người dùng mà ứng dụng, mạng xã hội có thể bán cho những bên thứ 3 cần mua để quảng cáo. Do vậy, khi đã công khai chia sẻ các dữ liệu cá nhân thì việc các dữ liệu này bị thu thập, bị xử lý và chia sẻ nằm ngoài tầm kiểm soát của người dân.
Những cách nhằm hạn chế tối thiểu việc lộ, lọt thông tin cá nhân
Việc làm đơn giản nhất nhưng không kém phần hiệu quả mà mỗi người dân đều làm được là hạn chế chia sẻ thông tin cá nhân trên không gian mạng. Khi người dân càng chia sẻ nhiều thông tin cá nhân, càng tạo điều kiện cho kẻ xấu thực hiện hành vi trái pháp luật. Nếu bắt buộc phải cung cấp thông tin cá nhân, người dân cần sử dụng các cơ chế nhằm bảo mật thông tin.
Đặc biệt, người dân cần tránh sử dụng tài khoản mạng xã hội để kết nối, đăng nhập vào các ứng dụng thứ ba khác. Khi truy cập một trang web yêu cầu đăng nhập, nhiều người dân vì sự thuận tiện thường đăng nhập bằng tài khoản như Facebook, như vậy là người dân đã cho phép ứng dụng truy cập toàn bộ dữ liệu trên mạng xã hội. Tốt nhất, người dân nên có một email hoặc tài khoản riêng, ít sử dụng không ghi thông tin cá nhân để đăng ký những website này. Người dân cũng cần hạn chế đăng nhập vào những máy tính công cộng, wifi công cộng.
Người dân nên có thói quen dùng những phần mềm có bản quyền để không bị mất thông tin cá nhân đồng thời hạn chế dùng các phần mềm crack vì tiềm ẩn nhiều nguy cơ cài cắm virus, phần mềm gián điệp. Ngoài ra người dân cần sử dụng các ứng dụng từ nguồn chính thống, được cung cấp bởi các đơn vị tin cậy. Không nên truy cập vào các trang web không rõ, hay truy cập vào các đường dẫn trong mail, trên facebook…. Hơn thế nữa, việc sử dụng phần mềm diệt virus, diệt mã độc chuyên dùng, cập nhật ứng dụng thường xuyên là điều cần thiết để tránh bị mất thông tin quan trọng trong các thiết bị máy tính, điện thoại di động hay các thiết bị cá nhân có kết nối mạng internet.
Bên cạnh đó, sử dụng số điện thoại cá nhân để xác thực 2 yếu tố thực chất chưa hẳn là an toàn như nhiều người dân nghĩ, bởi cách này có thể bị lợi dụng bằng cách chiếm quyền điều khiển điện thoại. Thay vào đó, người dùng có thể sử dụng trình tạo mã, ví dụ như Google Authenticator. Ngoài ra, người dân cũng nên thường xuyên thay đổi mật khẩu các tài khoản, không để mật khẩu là các thông tin cá nhân như ngày sinh, họ tên, không dùng chung mật khẩu cho nhiều tài khoản.
Để lộ thông tin cá nhân trên không gian mạng là một trong những điều kiện thuận lợi thúc đẩy hoạt động phạm tội và các hành vi vi phạm pháp luật khác. Do đó, mỗi cá nhân cần ý thức bảo mật thông tin liên quan đến bản thân và người thân của mình, đây là yếu tố quan trọng nhất trong việc phòng ngừa kẻ xấu lợi dụng sơ hở để khai thác thông tin cá nhân của người dân nhằm thực hiện các hành vi phạm pháp.
